Η τριήρης ήταν αρχαίο κωπήλατο πολεμικό πλοίο με τρεις σειρές κωπηλατών, το οποίο, πλήρως επανδρωμένο, μπορούσε να πλεύσει σε πρωτοφανή, για τα δεδομένα της εποχής ταχύτητα και έλκει την προέλευσή του από την Κόρινθο.
Ιστορία
Η τριήρης πήρε το όνομά της από τις τρεις σειρές κουπιών (αρχ. ελλ.: κωπίον/ ερέτης: κωπηλάτης/ Ερέτρια: η πόλη των κωπηλατών/ τρι-ήρης: τρεις σειρές κωπίων), με έναν κωπηλάτη ανά κουπί, όπως άρχισε να κατασκευάζεται, χαρακτηριστικό που ίσχυε καθολικά στους στόλους της αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Ως σκάφος, ήταν γρήγορο και ευέλικτο, με αποτέλεσμα να αποτελεί τον κυρίαρχο τύπο πολεμικού πλοίου στη Μεσόγειο από τον 7ο ως τον 4ο αιώνα π.Χ., μετά τον οποίο σε μεγάλο βαθμό αντικαταστάθηκε ως κυρίαρχο πολεμικό κυρίως από τις τετρήρεις και τις πεντήρεις.
Κατασκευή
Στα Αγγλικά, δεν γίνεται διαφοροποίηση μεταξύ της ελληνικής και της λατινικής τριήρης. Αυτό μερικές φορές προκαλεί σύγχυση, καθώς σε άλλες γλώσσες αυτοί οι όροι αναφέρονται σε διαφορετικά στυλ πλοίων. Αν και ο όρος σήμερα χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για τα αρχαιοελληνικά πολεμικά πλοία, οι σύγχρονοι ιστορικοί αναφέρονται επίσης σε μεσαιωνικές γαλέρες με τρεις σειρές κουπιά ανά πλευρά όπως οι τριήρεις. Ωστόσο, η διάταξη των κουπιών διέφερε σημαντικά, καθώς η γνώση της δομής και χρήσης πολλαπλών επιπέδων κουπιών στις αρχικές τριήρης χάθηκε κάποια στιγμή κατά την Ύστερη Αρχαιότητα.
Ναυπήγηση
Δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να αναφέρουν πληροφορίες για την ακριβή κατασκευή της αρχαιοελληνικής τριήρης. Ήδη, τον 4ο αιώνα, ο συγγραφέας Zosimus αναφέρει πως έχουν χαθεί οι πληροφορίες όσον αφορά την κατασκευή μιας τριήρης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1987 που κατασκευάστηκε το ‘Olympias’, αντίγραφο μιας αρχαιοελληνικής τριήρης, οι ιστορικοί και οι ερευνητές συνειδητοποίησαν πόσο τρομακτικά δύσκολες ήταν οι συνθήκες στις τριήρεις. Για παράδειγμα, το Όλυμπιάς’ έπρεπε να καθαρίζεται κάθε 5 μέρες εξαιτίας της κακοσμίας των 170 κωπηλατών. Να σημειωθεί επίσης, πως οι εν λόγω κωπηλάτες χρησιμοποιούν σύγχρονες εγκαταστάσεις υγιεινής σε αντίθεση με τους κωπηλάτες της αρχαιότητας.
Δυνατότητες
Η τριήρης ήταν πλοίο μακρόστενο, ταχύ, χαμηλό, με ρηχή καρίνα και, γενικώς, σχετικά ελαφριά συνολική κατασκευή. Το μήκος του κυμαινόταν από 33 έως 43 μέτρα, το πλάτος του 3,5-4,4 μέτρα, το ύψος του 2,1-2,5 μέτρα πάνω από την ίσαλο γραμμή και το βύθισμά του 0,9-1 μέτρα. Η μέγιστη ταχύτητα πλεύσης έφτανε περίπου τους 8 κόμβους μόνο με τα κουπιά και τους 10, με χρήση και του ιστίου με ούριο άνεμο το 1988, ενώ το 1987 το πρώτο πλήρωμα της έφτασε τους 12 κόμβους με κουπιά και πανιά. Μπορούσε να καλύψει απόσταση 100 χιλιόμετρων, ημερησίως.
Στην πλώρη υπήρχε τοποθετημένο έμβολο επενδυμένο με ορείχαλκο, το οποίο χρησίμευε σε εμβολισμό εχθρικών πλοίων σε ναυμαχίες. Η δύναμή της τριήρης βασιζόταν στους περίπου 170 κωπηλάτες (ερέτες), που ήταν τοποθετημένοι σε τρία επίπεδα (δύο εσωτερικά και το εξωτερικό). Ως πηδάλιο χρησιμοποιούνταν μεγαλύτερα διπλά κουπιά στην πρύμνη.